Τι είναι τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά; Μπορώ να τα δίνω στο παιδί μου;

Προβιοτικά

Τα Προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε κατάλληλες ποσότητες, προσφέρουν οφέλη για την υγεία του παιδιού ή του ενήλικα.

Προβιοτικά στο Σώμα μας

Στο ανθρώπινο σώμα, υπάρχουν προβιοτικά που είναι φυσιολογικά μέλη της μικροχλωρίδας και εντοπίζονται κυρίως:

• Στο έντερο: Τα βακτήρια του εντέρου περιλαμβάνουν ωφέλιμα είδη, όπως Lactobacillus και Bifidobacterium. Αυτά είναι απαραίτητα για την πέψη, την προστασία από παθογόνους μικροοργανισμούς και τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Στην στοματική κοιλότητα και τον φάρυγγα: Παρόμοια βακτήρια συμβάλλουν στην υγιεινή του στόματος και προστατεύουν από λοιμώξεις.
• Στον κόλπο: Τα είδη Lactobacillus προστατεύουν από λοιμώξεις, όπως βακτηριακή κολπίτιδα.
• Στο δέρμα: Είδη βακτηρίων, όπως Staphylococcus epidermidis, υποστηρίζουν την υγεία του δέρματος και αποτρέπουν επιβλαβείς μολύνσεις.

Προβιοτικά στη Φύση

Στη φύση, τα προβιοτικά βρίσκονται σε διάφορα περιβάλλοντα και τρόφιμα:

• Φυσικά ζυμωμένα τρόφιμα:
  • Το γιαούρτι περιέχει Lactobacillus bulgaricus και Streptococcus thermophilus.
  • Το κεφίρ περιέχει Lactobacillus, Bifidobacterium και ζυμομύκητες.
  • Το τουρσί και άλλα λαχανικά που έχουν υποστεί φυσική ζύμωση περιέχουν Lactobacillus plantarum.
• Εδάφη και νερά: Ορισμένα στελέχη προβιοτικών βρίσκονται σε οργανικά υπολείμματα στο έδαφος, από τα οποία μεταφέρονται σε φυτά και τρόφιμα.
• Φυτικά προϊόντα: Ορισμένα βακτήρια συνυπάρχουν στις επιφάνειες φρούτων και λαχανικών.

Τεχνητά Προβιοτικά

Τα τεχνητά προβιοτικά αναφέρονται σε μικροοργανισμούς που καλλιεργούνται εργαστηριακά για να χρησιμοποιηθούν σε συμπληρώματα διατροφής, φαρμακευτικά σκευάσματα ή εμπλουτισμένα τρόφιμα. Παρότι τα στελέχη μπορεί να προέρχονται από φυσικές πηγές, οι διαδικασίες παραγωγής και συντήρησής τους είναι τεχνητές.

Παραγωγή Τεχνητών Προβιοτικών

1. Απομόνωση Στελεχών: Οι μικροοργανισμοί επιλέγονται από φυσικές πηγές, όπως το ανθρώπινο έντερο ή ζυμωμένα τρόφιμα.
2. Καλλιέργεια: Τα επιλεγμένα στελέχη καλλιεργούνται σε ελεγχόμενες συνθήκες (εργαστηριακά) για να πολλαπλασιαστούν.
3. Αποξήρανση ή Λυοφιλοποίηση: Οι καλλιεργημένοι μικροοργανισμοί υποβάλλονται σε διαδικασίες που τους επιτρέπουν να διατηρούν τη ζωτικότητά τους σε ξηρή μορφή.
4. Συσκευασία: Τα προβιοτικά ενσωματώνονται σε κάψουλες, φακελίσκους ή εμπλουτισμένα τρόφιμα (π.χ., γιαούρτι, χυμοί).

Οφέλη των Τεχνητών Προβιοτικών

Τα τεχνητά προβιοτικά χρησιμοποιούνται για στοχευμένες εφαρμογές:

• Συμπληρωματική χορήγηση για τη διατήρηση της εντερικής ισορροπίας μετά από αντιβιοτική θεραπεία ή λοιμώξεις.
• Ανοσολογική ενίσχυση σε περιόδους έξαρσης ιώσεων.
• Στοχευμένη δράση: Π.χ., για την πρόληψη της διάρροιας, τη βελτίωση συμπτωμάτων σύνδρομου ευερέθιστου εντέρου ή τη διαχείριση αλλεργιών.

Διαφορές από τα Φυσικά Προβιοτικά

• Περιεκτικότητα: Τα τεχνητά προβιοτικά προσφέρουν γνωστή και σταθερή δόση.
• Συγκεκριμένα στελέχη: Περιέχουν στελέχη που έχουν ελεγχθεί επιστημονικά για τις δράσεις τους.
• Συνδυασμοί: Συχνά περιέχουν μείγματα στελεχών που δρουν συνεργατικά.

Χρήση σε Παιδιά

Τα τεχνητά προβιοτικά είναι ασφαλή για τα περισσότερα παιδιά, υπό την προϋπόθεση ότι:

• Χρησιμοποιούνται εγκεκριμένα σκευάσματα.
• Λαμβάνονται υπό ιατρική καθοδήγηση για συγκεκριμένες ενδείξεις.

Προσοχή χρειάζεται σε παιδιά με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή σοβαρές υποκείμενες παθήσεις.

Πότε τα χορηγούμε 

Οξεία λοιμώδης διάρροια

• Ενδείκνυνται σε οξεία διάρροια από ιογενείς λοιμώξεις (π.χ. ροταϊό).
• Μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια της διάρροιας κατά 1-2 ημέρες.
• Συνιστώμενα στελέχη: Lactobacillus rhamnosus GG και Saccharomyces boulardii.

Διάρροια από αντιβιοτικά

Η χορήγηση προβιοτικών μπορεί να προλάβει ή να μειώσει τη σοβαρότητα της διάρροιας που προκαλείται από αντιβιοτικά. Συνιστώμενα στελέχη:

• Lactobacillus rhamnosus GG και Saccharomyces boulardii.

Νεκρωτική εντεροκολίτιδα σε πρόωρα νεογνά

• Μειώνουν τη συχνότητα και τη θνητότητα από νεκρωτική εντεροκολίτιδα στα πρόωρα βρέφη.
• Συνιστώμενα στελέχη: Συνδυασμοί προβιοτικών, συχνά με Bifidobacterium και Lactobacillus.

Λοιμώξεις του αναπνευστικού

• Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα προβιοτικά μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων.

• Μπορούν να μειώσουν τις παρενέργειες της θεραπείας εκρίζωσης του Helicobacter pylori.
• Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)
• Μπορεί να βελτιώσουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, πόνο και διαταραχές στις κενώσεις.

Ατοπική δερματίτιδα

• Η χρήση συγκεκριμένων προβιοτικών (π.χ. Lactobacillus rhamnosus) μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα της δερματίτιδας, ιδιαίτερα αν ξεκινήσει νωρίς.

Πρεβιοτικά

Τι είναι τα πρεβιοτικά;

Πρεβιοτικά είναι μη εύπεπτες φυτικές ίνες ή άλλες ουσίες που δρουν ως "τροφή" για τα προβιοτικά και άλλους ευεργετικούς μικροοργανισμούς που υπάρχουν φυσιολογικά στο έντερο. Τα πρεβιοτικά δεν περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισμούς.

Κοινά Πρεβιοτικά

• Ινουλίνη: Παράγεται από φυτά όπως η ρίζα κιχωρίου.
• Φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS): Παρουσιάζονται σε τροφές όπως μπανάνες, σκόρδο και κρεμμύδια.
• Γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS): Βρίσκονται στο μητρικό γάλα.

Οφέλη των Πρεβιοτικών

• Ενισχύουν την ανάπτυξη προβιοτικών στο έντερο.
• Βελτιώνουν την πέψη και την απορρόφηση ορισμένων μετάλλων, όπως ασβεστίου.
• Συμβάλλουν στη ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης.

Βελτίωση της εντερικής υγείας

• Ενισχύουν την ανάπτυξη βακτηρίων όπως τα Bifidobacteria και μειώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς.

Πρόληψη αλλεργιών

• Πιθανά οφέλη στη μείωση της συχνότητας αλλεργικών παθήσεων, όπως η ατοπική δερματίτιδα και το αλλεργικό άσθμα, ειδικά όταν χορηγούνται κατά τη βρεφική ηλικία.

Δυσκοιλιότητα

• Βοηθούν στη ρύθμιση της εντερικής λειτουργίας, αυξάνοντας τη συχνότητα και την ποιότητα των κενώσεων.

Περιορισμοί και προφυλάξεις στην χορήγηση προβιοτκών και πρεβιοτικών

• Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από το είδος και τη δοσολογία του προβιοτικού/πρεβιοτικού.
• Δεν είναι όλα τα προβιοτικά κατάλληλα για όλες τις καταστάσεις.
• Η χρήση τους σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς απαιτεί προσοχή λόγω πιθανότητας λοιμώξεων.

Συμπέρασμα

Η χορήγηση προβιοτικών και πρεβιοτικών μπορεί να είναι χρήσιμη σε συγκεκριμένες κλινικές καταστάσεις, αλλά δεν συνιστάται γενική χορήγηση χωρίς ένδειξη. Η επιλογή σκευάσματος πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.

Χορήγηση προβιοτικών σε παιδιά προληπτικά

Η χορήγηση προβιοτικών σε παιδιά μπορεί να εφαρμοστεί προληπτικά σε συγκεκριμένες ομάδες που είναι πιθανότερο να ωφεληθούν. Ακολουθεί ανάλυση των ομάδων, της διάρκειας και της δοσολογίας, βασισμένη στις τρέχουσες ενδείξεις:

Ομάδες παιδιών που μπορούν να ωφεληθούν

Παιδιά με συχνές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού:

• Παιδιά που νοσούν >6 φορές το χρόνο από λοιμώξεις όπως ρινίτιδες, φαρυγγίτιδες, ή ωτίτιδες.

Παιδιά που φοιτούν σε παιδικούς σταθμούς ή σχολεία:

• Ο χώρος αυξημένης συγκέντρωσης ατόμων αυξάνει την πιθανότητα λοιμώξεων.

Παιδιά με άσθμα ή αλλεργίες:

• Συγκεκριμένα στελέχη όπως το Lactobacillus rhamnosus GG έχουν δείξει δυνητική μείωση της φλεγμονής σε παιδιά με αλλεργίες και άσθμα.

Παιδιά με χρόνια νοσήματα:

• Για παράδειγμα, σε παιδιά με ανοσοκαταστολή ή χρόνια νοσήματα του πεπτικού, όπως η νόσος του Crohn.

Παιδιά με ιστορικό αντιβιοτικής θεραπείας:

• Η αποκατάσταση της εντερικής μικροχλωρίδας είναι κρίσιμη μετά από αντιβιοτικά.

Προτεινόμενη διάρκεια χορήγησης

1.   3-6 μήνες

• Για προληπτική χρήση, από τον Οκτώβριο έως τον Φεβρουάριο, ακολουθώντας την εποχική αύξηση των λοιμώξεων του αναπνευστικού.

2.  Στοχευμένη χρήση

• Σε παιδιά με ειδικές ανάγκες (π.χ., ιστορικό λοιμώξεων ή άσθμα), η διάρκεια μπορεί να επεκταθεί ή να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο κατά την ίδια περίοδο.

Σημαντικά σημεία

1. Ασφάλεια: Τα προβιοτικά είναι γενικά ασφαλή, αλλά πρέπει να αποφεύγονται σε παιδιά με βαριά ανοσοκαταστολή ή σοβαρά νοσήματα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.
2. Εξατομίκευση: Παρότι η γενικευμένη χρήση είναι ασφαλής, η εξατομικευμένη επιλογή είναι ιδανική, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του κάθε παιδιού.
3. Ενημέρωση γονέων: Οι γονείς κατανοούν την προληπτική φύση της χορήγησης και τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Κωνσταντίνος Ι Νταλούκας - Παιδίατρος - Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων