Τα μάτια των παιδιών, και τα μάτια σας

Η διαταραχή της όρασης είναι μία από τις πιο αναπηρικές καταστάσεις για τα παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων [CDC], 2020).

Η έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση για τις αναπηρικές οφθαλμικές παθήσεις είναι επιτακτική ανάγκη για την πρόληψη της χαμηλής όρασης ή της τύφλωσης.  

Τα προβλήματα όρασης μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα ενός παιδιού να επιτύχει εγκαίρως τα αναπτυξιακά ορόσημα, να επιτύχει στο σχολείο και να αλληλοεπιδράσει κοινωνικά με τους συνομηλίκους του. Η μακροπρόθεσμη υγεία της όρασης επηρεάζεται από διάφορες οφθαλμικές παθήσεις που περιορίζουν την ανάπτυξη της όρασης.

Η προσεκτική προσοχή στο ιστορικό της όρασης και η οφθαλμολογική εξέταση καθ' όλη τη διάρκεια της βρεφικής και παιδικής ηλικίας διασφαλίζει την ικανότητα του παιδιού να αναπτύξει μια φυσιολογική αίσθηση της όρασης

Ο έλεγχος στην πρωτοβάθμια περίθαλψη είναι το κλειδί για τη διατήρηση της όρασης. 

Ο κύριος στόχος του ελέγχου της όρασης και της οφθαλμολογικής εξέτασης είναι να εντοπιστούν τα βρέφη και τα παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο για χαμηλή όραση ή τύφλωση (Bright Futures & American Academy of Pediatrics [AAP], 2020).

Φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης

Οι πρώτοι 6 μήνες της ζωής είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη μιας φυσιολογικής αίσθησης της όρασης. Η ανάπτυξη της φυσιολογικής όρασης εξαρτάται από την κατάλληλη οπτική διέγερση. Η οπτική οξύτητα ενός βρέφους κατά τη γέννηση είναι σχετικά φτωχή και κυμαίνεται από 20/200 έως 20/800 (American Optometric Association [AOA], 2017).

Ένα βρέφος παρουσιάζει ταχεία βελτίωση της όρασης κατά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του, αν και η όραση του παιδιού συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 6 ετών (AOA, 2017). Κατά τους πρώτους μήνες της ζωής, η ανάπτυξη της δομής των ματιών και οι εικόνες του αμφιβληστροειδούς διεγείρουν την ανάπτυξη της όρασης. Καθ' όλη τη διάρκεια των πρώτων 6 ετών της ζωής, η σωστή ευθυγράμμιση των ματιών και η διέγερση καθαρών, ισότιμων εικόνων διευκολύνουν τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης.

Αμβλυωπία

Η αμβλυωπία είναι μια συχνή κατάσταση που διακόπτει τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης (Bright Futures & AAP, 2020). Η αμβλυωπία είναι μια ελληνική λέξη που σημαίνει αμυδρή όραση και συμβαίνει όταν η μη φυσιολογική οπτική διέγερση διακόπτει τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης προκαλώντας τον εγκέφαλο να ευνοεί το ένα μάτι έναντι του άλλου (Merriam-Webster, n.d.). Αυτή η προτίμηση μπορεί να συμβεί όταν το ένα μάτι δεν λαμβάνει σαφή διέγερση εικόνας (AOA, 2017). 

Υπάρχουν πολλές αιτίες αμβλυωπίας

Η έγκαιρη ανίχνευση της αμβλυωπίας είναι το κλειδί για τη διατήρηση της όρασης. Όσο περισσότερο χρόνο η αμβλυωπία παραμένει απαρατήρητη, συσχετίζεται άμεσα με την απώλεια της όρασης (AOA, 2017). Επιπλέον, όσο νωρίτερα στη ζωή εμφανίζεται η αμβλυωπία, τόσο πιο σοβαρή μπορεί να είναι η απώλεια όρασης (AOA, 2017). Ο ρόλος του παιδιάτρου της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας είναι να εντοπίσει την αμβλυωπία και να παραπέμψει το βρέφος ή το παιδί σε οφθαλμίατρο.

Πρωτογενής Πρόληψη

Η πρωτογενής πρόληψη αποσκοπεί στο να προβλέψει και να προλάβει την εμφάνιση μελλοντικών προβλημάτων υγείας. Η ενθάρρυνση γενικών συμπεριφορών υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπημένης διατροφής, της άσκησης και του ύπνου, είναι ζωτικής σημασίας, καθώς συνεισφέρουν στην συνολική ευημερία των παιδιών. Εξειδικευμένες στρατηγικές που σχετίζονται με την όραση περιλαμβάνουν την προστασία από την έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία (Hoskin et al., 2016) και την υπερβολική χρήση οθόνης (AAP, 2016b). Επιπλέον, είναι ζωτικής σημασίας η εφαρμογή μέτρων ασφαλείας για τη μείωση του κινδύνου έκθεσης και τραυματισμού των ματιών (Jovanovic et al., 2021, Kamboj et al., 2019). Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές για τους γονείς αποτελούν σημαντικές προσεγγίσεις που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την παροχή καθοδήγησης σχετικά με την όραση.

Σημασία της οφθαλμολογικής εξέτασης και του ελέγχου της όρασης

Ο έλεγχος της όρασης και η οφθαλμολογική εξέταση είναι ζωτικής σημασίας για την ανίχνευση καταστάσεων που παραμορφώνουν ή καταστέλλουν τη φυσιολογική όραση. Η μειωμένη ή εξασθενημένη ικανότητα όρασης μπορεί να οδηγήσει σε κακή σχολική επίδοση ή/και τύφλωση. 

Όταν ο εσωτερικός οφθαλμός χάνει τη διέγερση, ο εγκέφαλος σταματά να αναγνωρίζει τα σήματα από τον επηρεαζόμενο οφθαλμό και είτε δεν ανταποκρίνεται πλέον στη διέγερση, προκαλώντας τύφλωση, είτε σταματά τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης, με αποτέλεσμα και τα δύο να οδηγούν σε χαμηλή όραση (AOA, 2017). Η συνέχιση της φυσιολογικής ανάπτυξης της όρασης εξαρτάται από την ωρίμανση του νευρικού συστήματος (AOA, 2017). 

Οποιαδήποτε διακοπή στην ικανότητα του φωτός να διεγείρει τις εσωτερικές δομές του ματιού μπορεί να προκαλέσει τύφλωση ή χαμηλή όραση (AOA, 2017).Η εξέταση των ματιών και ο έλεγχος της όρασης ξεκινούν από τη γέννηση (Bright Futures & AAP, 2020). Ωστόσο, η ικανότητα των ματιών να αναπτύσσουν φυσιολογική όραση ξεκινά κατά τη διάρκεια της κύησης και συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των 6 ετών (AOA, 2017).

Ένα λεπτομερές ιστορικό από την προγεννητική φροντίδα έως τον τοκετό, καθώς και η φροντίδα του νεογέννητου, μπορεί να προειδοποιήσει τον επαγγελματία υγείας για πιθανές ανησυχίες σχετικά με την όραση. 

Οι περισσότερες παθήσεις που προκαλούν χαμηλή όραση ή τύφλωση δεν έχουν εμφανή σημεία ή συμπτώματα. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν ανησυχίες ή αλλαγές στην όρασή τους- συνεπώς, οι εξετάσεις κατά τη γέννηση και οι επακόλουθες εξετάσεις είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της όρασης.

Οφθαλμολογική εξέταση ρουτίνας πρωτοβάθμιας περίθαλψης

Η AAP και η AOA συνιστούν οφθαλμολογικές εξετάσεις ρουτίνας που ξεκινούν από τη γέννηση και συνεχίζονται έως την ηλικία των 18 ετών (Loh & Chiang, 2018). Οι εν λόγω εξετάσεις είναι απαραίτητες για τον εντοπισμό και την πρόληψη παθήσεων της όρασης που μπορεί να οδηγήσουν σε αμβλυωπία. Μια οφθαλμολογική εξέταση ρουτίνας περιλαμβάνει πέντε αξιολογήσεις: κόρη, ερυθρό αντανακλαστικό, οφθαλμική ευθυγράμμιση, βυθός και οπτική λειτουργία (οπτική οξύτητα) (Duderstadt, 2019). Αυτές οι αξιολογήσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από ένα λεπτομερές οικογενειακό ιστορικό (Duderstadt, 2019). 

Στρατηγικές Πρόληψης

Τα βρέφη και τα παιδιά θα πρέπει να φορούν γυαλιά ηλίου και καπέλα με ευρύ γείσο για να προστατεύουν τα μάτια τους από τη βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία και να ελαχιστοποιούν την αντανάκλαση σε έντονο φως. Κατά την επιλογή της προστασίας των ματιών, οι γονείς θα πρέπει να βεβαιώνονται ότι τα γυαλιά ηλίου συμμορφώνονται με εθνικά πρότυπα ασφαλείας και αποκλείουν το 99% της υπεριώδους ακτινοβολίας UVA και UVB (Hoskin et al., 2016).

Ο χρόνος στην οθόνη συνδέεται με την κόπωση των ματιών, τη ξηροφθαλμία και την απώλεια ευλυγισίας της εστίασης. Η AAP (2016b) αποτρέπει το χρόνο στην οθόνη για παιδιά κάτω των 2 ετών και συνιστά λιγότερες από 2 ώρες την ημέρα για παιδιά άνω των 2 ετών. Συγκεκριμένα, η AAP (2016b) δεν συνιστά χρήση οθόνης για παιδιά ηλικίας κάτω των 18 μηνών, εκτός από τη συνομιλία μέσω βίντεο.

Στο διάστημα από 18 μηνών έως 24 μηνών, επιτρέπεται η εισαγωγή υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή η χρήση εφαρμογών, μόνο εάν οι γονείς συμμετέχουν στον χρόνο της οθόνης με το παιδί τους (AAP, 2016b). Ο παιδίατρος θα πρέπει να ενθαρρύνει τους γονείς να παρακολουθούν το χρόνο που τα παιδιά περνούν μπροστά από την οθόνη και να εφαρμόζουν τον κανόνα 20/20/20, δηλαδή να κάνουν ένα διάλειμμα 20 δευτερολέπτων, κοιτάζοντας 20 μέτρα μακριά από την οθόνη, για κάθε 20 λεπτά χρόνου στην οθόνη (AAP, 2021).

Στρατηγικές Μείωσης του Κινδύνου

Τα παιδιά αποτελούν περισσότερο από το ένα τρίτο των οφθαλμικών τραυματισμών που σχετίζονται με την έκθεση σε χημικά και ξένα σώματα (Kamboj et al., 2019). Τα οφθαλμικά τραύματα περιλαμβάνουν επιπρόσθετους κινδύνους οφθαλμικής κακώσεως (Jovanovic et al., 2021). Παρά την απρόβλεπτη φύση των τραυματισμών, οι περισσότεροι μπορούν να προληφθούν, και οι γονείς και οι φροντιστές πρέπει να ενημερώνονται για αυτούς τους κινδύνους, προκειμένου να μειωθεί η πιθανότητα τραυματισμού.

Εκθέσεις Αναφορές για πάνω από 1,4 εκατομμύρια οφθαλμικές εκθέσεις καταγράφηκαν σε κέντρα ελέγχου δηλητηριάσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 2000 έως το 2016 (Kamboj et al., 2019). Από αυτές τις εκθέσεις, το 32% περιλάμβανε παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών, και οι περισσότερες εκθέσεις συνέβησαν στο σπίτι (Kamboj et al., 2019). Τα πιο συνηθισμένα αντικείμενα που σχετίζονταν με τραυματισμούς ήταν οι χημικές ουσίες και τα παιχνίδια, ενώ οι βλάβες περιλάμβαναν ερεθίσματα των ματιών και εκδορές. Η διασκέδαση με φωτιά από κεριά αποτελεί έναν άλλον κοινό παράγοντα κινδύνου για τραυματισμό των ματιών, με εκθέσεις που αναφέρουν σοβαρά τραύματα όπως εγκαύματα και κατάγματα (Jovanovic et al., 2021).

Συμπερασματικά, η πρωτογενής πρόληψη αποτελεί τον βασικό πυλώνα για τη διασφάλιση της οφθαλμικής υγείας των παιδιών. 

Ενθαρρύνοντας υγιείς συμπεριφορές, παρέχοντας προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία και την υπερβολική έκθεση σε οθόνες, και εφαρμόζοντας αποτελεσματικές στρατηγικές μείωσης του κινδύνου, οι γονείς και οι φροντιστές μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση της όρασης και της γενικότερης υγείας των παιδιών τους.